Miód to naturalny produkt wytwarzany z nektaru kwiatów przez pszczoły miodne (Apix mellifera). Jest to produkt stosowany od czasów starożytnych. Początki jego wykorzystywania sięgają 5500 lat temu. Większość starożytnych cywilizacji, w tym Egipcjanie, Grecy, Rzymianie, Majowie, Babilończycy spożywało miód zarówno w celach odżywczych, jak i ze względu na jego właściwości lecznicze. W niniejszym artykule przedstawiliśmy, jaki jest wpływ miodu na organizm, jakie są wartości odżywcze miodu oraz czy miód jest szkodliwy.

Wartości odżywcze miodu

Do dnia dzisiejszego zidentyfikowano około 300 rodzajów miodu. Odmiany te są związane z różnymi rodzajami nektaru zbieranego przez pszczoły miodne. Głównym składnikiem miodów są węglowodany, które stanowią aż 95-97% jego suchej masy. Najważniejszymi węglowodanami obecnymi w miodzie są monosacharydy (cukry proste), takie jak fruktoza i glukoza. W mniejszych ilościach są obecne dwucukry, głównie: sacharoza, galaktoza, trehaloza, a także wielocukry: maltotrioza, izomaltoza. Dodatkowo miód zawiera również w niewielkich ilościach związki takie jak: białka, aminokwasy (głównie jest to prolina), witaminy, składniki mineralne i kwasy organiczne. Do składników białkowych znajdujących się w miodzie można zaliczyć przede wszystkim enzymy, w tym: inwertazy, diastazę, katalazę, oksydazę glukozową i kwaśną fosfatazę.

 

Związki bioaktywne miodu

W miodzie stwierdzono też obecność związków bioaktywnych o wysokiej aktywności biologicznej, w tym polifenoli, alkaloidów i glikozydów. Dowody naukowe wskazują, że w miodzie jest obecnych nawet ponad trzydzieści rodzajów wspomnianych związków polifenolowych. Profil tych składników, jak również ich zawartość są oczywiście uzależnione od pochodzenia miodu, a także od warunków klimatycznych i geograficznych. Spośród tej grupy związków, w miodach zidentyfikowano obecność np. galanginy, kwercetyny, kempferolu, luteoliny i izoramnetyny. Niektóre odmiany miodu zawierają również hesperytynę i naringeninę, czyli związki, które są charakterystyczne dla owoców cytrusowych (np. pomarańczy i grejpfrutów). W miodach występują również kwasy fenolowe, wśród których można wymienić m.in.: kwas galusowy, kwas cynamonowy, kwas syringowy, kwas elagowy, kwas kawowy, kwas ferulowy.

 

Wartości odżywcze miodu manuka

Jedną z odmian miodu, która w ostatnich latach zyskała duży rozgłos jest miód manuka. Jest to miód produkowany przez pszczoły z nektaru kwiatów krzewu manuka. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że roślina ta występuje naturalnie wyłącznie  na terenie Nowej Zelandii i Australii. W odróżnieniu od innych miodów, miód manuka charakteryzuje się obecnością związku chemicznego o nazwie metyloglioksal (MGO). To właśnie ten związek w dużym stopniu odpowiada za właściwości zdrowotne wspomnianego miodu.

 

Czy miód ma kalorie?

Wiele osób zastanawia się, czy miód ma kalorie. Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. Mało tego. Miód należy do produktów o stosunkowo wysokiej kaloryczności. Wynika to z dużej zawartości cukrów. Wartość energetyczna miodów wynosi średnio ok. 340 kcal/100 g. Oznacza to, że jedna łyżka miodu (ok. 15 g) dostarcza aż 50 kcal.

 

Miód – właściwości lecznicze

Uważa się, że wpływ miodu na organizm człowieka jest bardzo szeroki. Potwierdzają to dotychczas przeprowadzone badania naukowe. W dalszej części tekstu przedstawiliśmy najważniejsze zalety miodu.

 

Miód – właściwości antyoksydacyjne

            Obecność wspomnianych związków polifenolowych sprawia, że miód wykazuje szeroką aktywność przeciwutleniającą. Choć wpływ na potencjał antyoksydacyjny mogą mieć również kwasy organiczne, np. kwas cytrynowy i kwas glukunowy. Naukowcy sugerują, że miód może w pewnym stopniu zapobiegać rozwojowi stresu oksydacyjnego, czyli stanowi, w którym w naszym organizmie zachwiana jest równowaga pomiędzy powstającymi, szkodliwymi dla zdrowia wolnymi rodnikami, a przeciwutleniaczami, które posiadają zdolność do ich neutralizowania. Warto w tym miejscu dodać, że przedłużający się stres oksydacyjny w ustroju jest przyczyną rozwoju wielu chorób cywilizacyjnych, w tym cukrzycy typu 2, chorób sercowo-naczyniowych, czy też nowotworów. Co ciekawe aktywność antyoksydacyjna miodu jest zdeterminowana jego odmianą i miejscem zbioru. Uważa się, że miody o ciemniejszej barwie wykazują silniejszą zdolność do zmiatania wolnych rodników. Dla przykładu, miody spadziowe charakteryzują się wyższą aktywnością przeciwutleniającą, niż miody nektarowe.

 

Miód – właściwości przeciwbakteryjne

            Omawiając zagadnienie: miód – właściwości lecznicze, nie sposób nie wspomnieć też o jego działaniu przeciwdrobnoustrojowym. Aktywność przeciwbakteryjna miodu wynika przede wszystkim z obecności nadtlenku wodoru, który powstaje na skutek działania enzymów – oksydazy i katalazy. Dodatkowo miód zawiera w swoim składzie związki antybakteryjne, takie jak lizozym, apidycyna i abacyna. Działaniu przeciwdrobnoustrojowemu miodu sprzyja też niskie pH, a także wysokie ciśnienie osmotyczne. Aktualny stan wiedzy pokazuje, że miód wykazuje działanie bakteriostatyczne i/lub bakteriobójcze w stosunku do takich bakterii, jak:

  • Staphylococcus aureus
  • Bacillus subtilis
  • Bacillus cereus
  • Pseudomonas aeruginosa
  • Salmonella typhi
  • Escherichia coli

 

Miód – działanie przeciwkaszlowe

            Zalety miodu obejmują również jego łagodzący wpływ na kaszel. W 2018 roku na łamach czasopisma Cochrane Database of Systematic Reviews opublikowano analizę badań naukowych, która pokazała, że stosowanie miodu może być pomocne w skróceniu czasu kaszlu, jak również w złagodzeniu jego nasilenia. Co ciekawe skuteczność miodu była zbliżona do skuteczności dekstrometorfanu, czyli leku przeciwkaszlowego.

 

Zalety miodu – gojenie się ran

Miód jest najstarszym znanym ludzkości środkiem gojącym rany. Dowody naukowe wskazują, że miód pobudza leukocyty do uwalniania cytokin, co rozpoczyna kaskadę reakcji związanych z naprawą i regeneracją tkanek ustroju. Na skutek działania miodu dochodzi do produkcji mediatorów immunologicznych, takich jak czynnik martwicy nowotworu alfa (TNF-alfa), interleukina 1-beta i interleukina 6. Dodatkowo miód stymuluje wytwarzanie przeciwciał. Właściwości wspomagające leczenie ran i owrzodzeń wynikają również z działania przeciwbakteryjnego miodu.

 

Czy miód jest szkodliwy?

Zwykle o miodzie mówi się w kontekście jego właściwości prozdrowotnych. Jednakże należy zadać sobie pytanie, czy miód jest szkodliwy? Ogólnie jest to produkt bezpieczny dla zdrowia i nie wywołuje skutków ubocznych. Należy jednak pamiętać, że miodu nie powinny spożywać dzieci do pierwszego roku życia. Dlaczego? W miodzie może być obecna bakteria z gatunku Clostridium botulinum, która powoduje rozwój choroby o nazwie botulizm. Jest ona szczególnie niebezpieczna dla noworodków, ponieważ nie posiadają one rozwiniętej flory bakteryjnej i w konsekwencji nie są zdolne do hamowania rozwoju tej bakterii, jak również toksyn przez nią wytwarzanych, nazywanych jadem kiełbasianym. Ze względu na wysoką zawartość cukrów prostych nie zaleca się spożywania dużych ilości miodu. Szczególnie dotyczy to osób zmagających się z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej, w tym osób cierpiących na cukrzycę typu 2 i insulinooporności.

 

Stosowanie – ile miodu dziennie?

            Pewnie zastanawiasz się, ile miodu dziennie spożywać, aby czerpać z niego korzyści zdrowotne. Niestety nie ma żadnych oficjalnych zaleceń w tym temacie. Dotychczas nie przeprowadzono badań naukowych, które pozwoliłyby określić ilość zalecanego miodu. W Sieci można spotkać się z różnymi informacjami na temat tego, po ile miodu dziennie sięgać. Dla przykładu, na stronie Polskiego Związku Pszczelarstwa można przeczytać, że zwykle praktykuje się podawanie miodu w ilościach:

  • Dzieci od 2 do 6 lat – 10-20 g
  • Dzieci powyżej 6 roku życia – 30-50 g
  • Młodzież i osoby dorosłe – 60-150 g

 

Jednakże należy pamiętać, że miód to źródło cukrów prostych. Dodatkowo we wcześniejszej części tekstu odpowiedzieliśmy na pytanie czy miód ma kalorie i  wskazaliśmy, że cechuje się wysoką energetycznością. Stąd wydaje się, że np. porcja 150 g miodu dziennie dla osób dorosłych jest zdecydowanie za duża.

 

Najlepszy miód – czyli który?

W sprzedaży dostępnych jest wiele różnych rodzajów miodu. Najczęściej spotykane to:

  • Miód wielokwiatowy
  • Miód spadziowy
  • Miód lipowy
  • Miód gryczany
  • Miód akacjowy
  • Miód wrzosowy
  • Miód faceliowy
  • Miód Manuka

Wiele osób zadaje sobie więc pytanie: najlepszy miód to…? Niestety na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Tak naprawdę wszystkie miody wykazują pewne działanie prozdrowotne. Ale do dnia dzisiejszego nie przeprowadzono badań porównawczych, które pozwoliłyby jednoznacznie stwierdzić jaki jest najlepszy miód.

 

Podsumowanie

          W niniejszym tekście przedstawiliśmy wpływ miodu na organizm człowieka. Wykazuje on wiele korzyści zdrowotnych, w tym m.in. właściwości przeciwutleniające, działanie przeciwbakteryjne i przyspieszające gojenie się ran. Na podstawie dotychczasowego stanu wiedzy można zalecić włączenie tego produktu do swojej diety. Jednakże należy pamiętać, że miód to źródło cukrów prostych i kalorii. Dlatego też powinno się go stosować w stosunkowo niewielkich ilościach.

 

Literatura:

  1. Samarghandian S. i wsp.: Honey and Health: A Review of Recent Clinical Research. Pharmacognosy Res., 2017, 9, 2, 121-127.
  2. Nitsche MP. i wsp.: Is honey an effective treatment for acute cough in children? Medwave, 2016, 16, e6454.
  3. Ahmed S. i wsp.: Honey as a Potential Natural Antioxidant Medicine: An Insight into Its Molecular Mechanisms of Action. Oxid Med Cell Longev., 2018, 8367846.
  4. Miguel MG. i wsp.: Honey as a Complementary Medicine. Integr Med Insights, 2017, 12.